معارف اسلا می

 درس  4           گستره رسا لت پیامبر

  

رسول خدا ، به عنوان آخرين پيام رسان الهی، به مدت بيست و سه سال مردم را به دين اسلام فراخواند و برای رستگاری آنان و نجاتشان از گمراهی تلاش و مجاهده كرد و با استقامت و صبری بی مانند، وظيفۀ سنگين رسالت را به پايان رساند.

در اين درس، می خواهيم به اين سؤال بپردازيم كه قلمرو رسالت پيامبر اكرم تا كجاست؟

و ايشان مسئول چه كارهايی است؟

 

لَقَدْ مَنَّ اللّهُ عَلَى الْمُؤمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولاً مِّنْ أَنفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِن كَانُواْ مِن قَبْلُ لَفِي ضَلالٍ مُّبِينٍ                    آل عمران 164

همانا خداوند بر مؤمنان منّت گذاشت كه در ميان آنها پيامبرى از خودشان برانگيخت، تا آيات او را بر آنها تلاوت كند و ايشان را پاك كرده و رشد دهد و به آنان كتاب و حكمت بياموزد، هر چند كه پيش از آن، قطعاً آنها در گمراهى آشكار بودند.

) دریافت و ابلاغ وحی )

 

قُلْ أَطِيعُواْ اللّهَ وَالرَّسُولَ فإِن تَوَلَّوْاْ فَإِنَّ اللّهَ لاَ يُحِبُّ الْكَافِرِينَ

                                                   آل عمران 32

 بگو: خدا و رسول را اطاعت كنيد. پس اگر سرپيچى كردند، بدانيد كه همانا خداوند كافران را دوست نمى‏دارد.

(ضرورت پذیرش ولایت الهی ، نپذیرفتن حاکمیت طاغوت )

 

اللّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُواْ يُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّوُرِ وَالَّذِينَ كَفَرُواْ أَوْلِيَآؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُم مِّنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ أُوْلَـئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ                     بقره 257

خداوند دوست و سرپرست مؤمنان است، آنها را از تاريكى‏هاى گوناگون بيرون و به سوى نور مى‏برد. لكن سرپرستان كفّار، طاغوت‏ها هستند كه آنان را ازنور به تاريكى‏ها سوق مى‏دهند، آنها اهل آتشند و همانان همواره در آن خواهند بود.

 

(ضرورت پذیرش ولایت الهی ، نپذیرفتن حاکمیت طاغوت )

 

وَلَن يَجْعَلَ اللّهُ لِلْكَافِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلاً نساء  141

و خداوند هرگز راهى براى سلطه‏ى كفّار بر مسلمانان قرار نداده است.

( حفظ استقلال جامعه اسلامی در برابر کفار)

اَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آمَنُواْ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلِكَ يُرِيدُونَ أَن يَتَحَاكَمُواْ إِلَى الطَّاغُوتِ وَقَدْ أُمِرُواْ أَن يَكْفُرُواْ بِهِ وَيُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَن يُضِلَّهُمْ ضَلاَلاً بَعِيدًا               نساء 60

آيا كسانى را كه مى‏پندارند به آنچه بر تو و آنچه بر پيامبران پيش از تو نازل‏شده است، ايمان آورده‏اند نمى‏بينى كه مى‏خواهند داورى را نزد طاغوت وحكّام باطل ببرند، در حالى كه مأمورند به طاغوت، كفر ورزند. و شيطان مى‏خواهد آنان را گمراه كند، گمراهى دور ودرازى!

(ضرورت پذیرش ولایت الهی ، نپذیرفتن حاکمیت طاغوت )

 

لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ                    حدید 25

همانا ما پيامبرانمان را با دلايل آشكار فرستاديم و همراه آنان كتاب آسمانى و وسيله سنجش فرو فرستاديم تا مردم به دادگرى برخيزند

( ضرورت اجرای احکام اسلامی)

 

به کمک توضيحات زير، ترجمهٔ آيات را کامل کنيد.

مَنَّ: منّت گذاشت     تَوَلَّوۡا: روی برمی گردانند

 

با تفکر در آيات ابتدای درس، جمله های زير را تکميل کنيد. سوره/ آيه

۱ يکی از وظايف پيامبر اکرم  (ص) خواندن آیات قرآن برای اسلام  است.آل عمران 164

۲ وظيفۀ ديگر ايشان تزکيه و تعلیم کتاب و حکمت می باشد.آل عمران 164

۳ هر انسانی وظيفه دارد از  خدا   و رسول او  اطاعت کند. آل عمران 32

۴ آن کس می تواند از تاريکی به نور درآيد که ولایت الهی را بپذیرد بقره 257

۵  اگر کسی ولايت و سرپرستی خداوند را نپذيرد و به ولايت طاغوت درآيد

نتيجه اش  گرفتار شدن در آتش جهنم  خواهد بود.  بقره 257

۶  مسلمانان نبايد سلطه ی بیگانگان را بپذیرند.  نسا ء 141

۷ مسلمانان نبايد برای داوری به طاغوت و حکومت غیر الهی مراجعه کنند.    نساء  60

۸  مسلمانان وظيفه دارند جامعه ای براساس  عدل   بنا کنند.حدید 25

 

قلمرو رسالت

1-  قلمرو های رسالت پیامبر را نام ببرید و هر کدام را توضیح دهید:

 

تعليمات قرآن كريم و روش زندگي رسول خدا (ص) بيانگر آن است كه برنامه هدايت الهي و رسالت ايشان شامل سه قلمرو مي شد

( 1- دريافت و ابلاغ وحي

رسول خدا (ص) آيات قرآن كريم را به طور كامل از فرشته وحي دريافت مي كرد و بدون كم و كاست به مردم مي رساند . براي حفظ پيام الهي و امكان دسترسي مردم به آن ، عده اي از ياران آن حضرت آيات قرآن را مي نوشتند . عده زيادي هم بودند كه آيات و سوره ها را در سينه خود حفظ مي كردند. نويسندگان قرآن را (كاتبان وحي) و حفظ كنندگان آيات را (حافظان وحي) مي ناميدند. اولين و برترين كاتب و حافظ قرآن حضرت علي (ع) بود . پيامبر اكرم (ص) اين مسئوليت را به طور كامل به انجام رساند و قرآن كريم را مرتب و تنظيم كرد ودر اختيار آيندگان قرار داد . اكنون كه قرن ها از زمان نزول قرآن مي گذرد ، اين كتاب آسماني به همان صورتي كه رسول خدا (ص) آيات و سوره هاي آن را تنظيم كرده بود ، در ميان مردم وجود دارد و مشتاقان هدايت به آساني مي توانند از آن بهره ببرند و راه رستگاري را در كلام خداوند بيابند.   

2- تعليم و تبيين تعاليم وحي (مرجعيت ديني)

پيامبر اكرم (ص) فقط رساننده وحي نبود بلكه وظيفه تعليم وتبيين قرآن كريم را نيز بر عهده داشت تا مردم بتوانند به معارف بلند اين كتاب آسماني دست يابند و جزئيات احكام وقوانين را بفهمند وشيوه عمل كردن به آن را بياموزند. از  اين رو ، گفتار و رفتار پيامبر (ص) اولين ومعتبرترين مرجع علمي براي فهم عميق آيات الهي است و مسلمانان با مراجعه به آن ، به معناي واقعي بسياري از معارف اين كتاب پي مي برند و شيوه انجام دستورات قرآن را مي آموزند . ما هم اكنون ، نماز ، روزه ، حج وبسياري ديگر از وظايف خود را كه كليات آن ها در قرآن كريم آمده ، مطابق گفتار و رفتار رسول خدا (ص) انجام مي دهيم . به راستي كه ايشان اولين و بزرگ ترين معلم قرآن بوده است .

3- اجراي قوانين الهي از طريق ولايت بر جامعه (ولايت ظاهري)

ديگر قلمرو رسالت پيامبر اكرم (ص) ولايت بر جامعه است . ولايت به معني سرپرستي و رهبري مي باشد . ايشان ، به محض اين كه مردم مدينه اسلام را پذيرفتند به مدينه هجرت كرد و به كمك مردم آن شهر (يعني انصار) و مهاجراني كه از مكه آمده بودند ، حكومتي را كه بر مبناي قوانين اسلام اداره مي شد ، پي ريزي نمود . ايشان مسجد مدينه را كه در همان روزهاي اول ورود به شهر ساخته شد ، محل حكومت و رهبري خود قرار داد و به تدريج و با توسعه كشور اسلامي ، احكام خداوند را در همه ابعاد سياسي ، اقتصادي ، قضايي ، نظامي و فرهنگي ، با كمك مردم به اجرا در آورده و به گسترش عدالت پرداخت )

 

2-  بر اساس حدیثی از امام باقر اسلام بر چند پایه استوار است و کدام یک از اهمیت بالایی بر خوردار است چرا؟

 

 روايات متعددي از معصومين عليهم السلام نقل شده است كه ( اسلام را بر (پنج پايه) استوار دانسته و از ميان آن ها (ولايت) را مهم ترين پايه شمرده اند . از جمله آن ها اين حديث از امام باقر (ع) است : 

بِنىَ الۡاِسۡلامُ عَلیٰ خَمۡسٍ               اسلام بر پنج پايه استوار است

عَلَى الصَّلاِة وَ الزَّکاِة                      بر نماز و زکات

وَ الصَّوۡمِ وَ الۡحَجِّ وَ الۡوَلايِة                  و روزه و حج و ولايت

وَ لَمۡ يُنادَ بشَىٍء                           و به چيز ديگرى دعوت نشده،

کَما نوِدىَ بالۡوَلايِة                         آ ن طور که به ولايت دعوت شده است.

 

اين حديث از اهميت بسيار بالاي ولايت حكايت مي كند . زيرا وقتي ولايت و حكومت اسلامي برقرار شود ، فرصت براي اجراي تمام احكام دين از جمله نماز ، زكات ، روزه و حج فراهم مي شود و مردم اعمال خود را در سايه ولايت الهي انجام مي دهند )

 

3-   سوال : چرا جامعه اسلامي نيازمند ولايت و حكومت است و رهبري اسلامي جز احكام بسيار مهم شمرده شده است ؟    دلایل آن را نام ببرید و هر کدام را توضیح دهید: ( از دلایل نیازمندی جامعه ی اسلامی به ولایت و حکومت (.........) را توضیح دهید؟

لف ) جامعيت دين اسلام : اسلام يك دين كامل و در بردارنده هدايت انسان در همه ابعاد فردي و اجتماعي آن است . از آن جايي كه حيات فردي و اجتماعي انسان امري به هم پيوسته و كاملا مرتبط با يكديگر است ، برنامه هدايت وي نيز بايد جامع و در برگيرنده هر دو جنبه حيات انسان باشد و همه بخش هاي زندگي وي را پوشش دهد . مهم ترين بخش زندگي اجتماعي ، حكومت واداره جامعه و تنظيم روابط سياسي ، اجتماعي و اقتصادي است . چگونه ممكن است يك دين كامل ، از اين بخش زندگي كه بر همه بخش ها تاثير جدي مي گذارد ، غافل بماند و مردم را به يك نظام حكومتي درست راهنمايي نكند ؟

 

4-  سوال : چرا جامعه اسلامي نيازمند ولايت و حكومت است و رهبري اسلامي جز احكام بسيار مهم شمرده شده است ؟    دلایل آن را نام ببرید و هر کدام را توضیح دهید: ( از دلایل نیازمندی جامعه ی اسلامی به ولایت و حکومت (.........) را توضیح دهید؟

لف ) جامعيت دين اسلام : اسلام يك دين كامل و در بردارنده هدايت انسان در همه ابعاد فردي و اجتماعي آن است . از آن جايي كه حيات فردي و اجتماعي انسان امري به هم پيوسته و كاملا مرتبط با يكديگر است ، برنامه هدايت وي نيز بايد جامع و در برگيرنده هر دو جنبه حيات انسان باشد و همه بخش هاي زندگي وي را پوشش دهد . مهم ترين بخش زندگي اجتماعي ، حكومت واداره جامعه و تنظيم روابط سياسي ، اجتماعي و اقتصادي است . چگونه ممكن است يك دين كامل ، از اين بخش زندگي كه بر همه بخش ها تاثير جدي مي گذارد ، غافل بماند و مردم را به يك نظام حكومتي درست راهنمايي نكند.

ب ) ضرورت اجراي احكام اسلامي : يكي از اهداف ارسال پيامبران آن بود كه مردم ، جامعه اي بر پايه عدل بنا كنند و روابط مردمي و زندگي اجتماعي خود را بر اساس قوانين عادلانه بنا نهند . اين هدف بزرگ بدون وجود يك نظام حكومتي سالم ميسر نيست . آيا مي شود كه خداوند هدفي را براي ارسال پيامبر خود تعيين كند ولي ابزار وشيوه رسيدن به آن را ناديده بگيرد ؟ همچنين قرآن كريم براي رسيدن به جامعه عادلانه احكامي مانند خمس ، زكات ، حفظ استقلال جامعه و نفي سلطه بيگانگان ، امر به معروف ، نهي از منكر ، مبارزه با ظلم و جهاد دارد . روشن است كه اجراي اين قوانين بدون تشكيل حكومت اسلامي امكان پذير نيست .

5-  ولایت الهی را توضیح دهید؟

ج ) پذيرش ولايت الهي و نپذيرفتن حاكميت طاغوت : ( ولي و سرپرست حقيقي انسان ها خداست و به همين جهت ، فرمانبرداري و اطاعت از دستورهاي او و كساني كه خودش معين كرده ، ضروري و واجب است . اجراي هر قانون و پيروي از هر كس هنگامي صحيح است كه به گونه اي به قانون الهي و فرمان او بازگردد )

6-  طاغوت چیست و پیروی از دستورات آن چه حکمی دارد؟

( كساني كه به مردم فرمان مي دهند و قانون گذاري مي كنند  ، در حالي كه خداوند آن ها را تعيين نكرده و فرمان و قانونشان نشات گرفته از قرآن ، يعني برخاسته از فرمان الهي نيست ، (طاغوت) ناميده مي شود . مراجعه به (طاغوت) و انجام دستورهاي وي بر مسلمانان حرام است )

7-  قائده نفی سبیل را توضیح دهید :

د ) حفظ استقلال جامعه اسلامي در برابر كفار :( قرآن كريم از مسلمانان مي خواهد كه سلطه بيگانگان را نپذيرند و زير بار آنها نروند اين حكم قرآني را (قاعده نفي سبيل) مي گويند .) مستكبران و ستمگران جهان همواره در پي آنند كه بر جوامع ديگر مسلط شوند و از منابع مادي آنان بهره ببرند . تشكيل حكومت اسلامي ، با آن رهبري كه خداوند معين فرموده ، هم مانع سلطه بيگانگان مي شود و هم مي تواند روابط سياسي ، اقتصادي و فرهنگي را با ساير كشورها به گونه اي تنظيم كند كه جامعه اسلامي استقلال خود را در جهات مختلف حفظ نمايد و بيگانگان راهي براي تسلط بر مسلمانان نيابند)

8-  ولایت معنوی برترین مقام پیامبر را توضیح دهید ؟

ولايت معنوي ، برترين مقام پيامبر (ص)

همانطور كه ديديم ،( رسول خدا از طرف خداوند داراي ولايت ظاهري است و سرپرستي و رهبري جامعه را به عهده دارد و با اجراي قوانين الهي جامعه اسلامي را اداره و رهبري مي كند . اما آن حضرت ولايت معنوي را كه همان سرپرستي و رهبري معنوي انسان هاست و مرتبه اي برتر و بالاتر از ولايت ظاهري است . اين ولايت چيست و چگونه انجام مي پذيرد ؟

رسول خدا (ص) با انجام وظايف عبوديت و بندگي در مسير قرب الهي به مرتبه اي از كمال نائل شد كه مي توانست عالم غيب و ماوراي طبيعت را مشاهده كند و واسطه فيض خالق به مخلوق شود و به اذن الهي در عالم طبيعت تصرف نمايد . به طور مثال ، به اذن الهي قادر بود بيمار را شفا بخشد ، خطري را از كسي دفع نمايد و ساير حاجات مردم را در صورتي كه صلاح آن ها در ان باشد ، برآورده سازد.)

9-  بهره مندی انسان ها از هدایت معنوی پیامبر را توضیح دهید.

نمونه ديگر ولايت معنوي ، هدايت بندگان خداست ، نه از طريق آموزش معمولي و عمومي ، بلكه از طريق امداد غيبي و الهامات روحي و معنوي و تصرف در قلوب و مانند آن . ميزان بهره مندي انسان ها از اين هدايت معنوي به درجه ايمان و عمل آنان بستگي دارد . هر قدر درجه ايمان و عمل انسان ها بالاتر باشد ، استعداد و لياقت دريافت هدايت هاي معنوي را بيشتر كسب مي كنند و در مي يابند كه خداوند چه نقش عظيمي بر عهده رسول خدا (ص) براي هدايت انسان ها گذاشته است . نمونه اي كامل از اين نوع هدايت را مي توانيم در رفتار رسول خدا (ص) با حضرت علي (ع) ببينيم . آن حضرت كه از همان دوران كودكي تحت تربيت رسول خدا (ص) قرار گرفت ، با استعداد بي نظير خود مراتب كمال را در ايمان و عمل به سرعت مي پيمود . به همين جهت ، علاوه بر تربيت از روش هاي معمولي ، از هدايت هاي معنوي رسول خدا (ص) نيز بهره مي برد . ايشان مي فرمايد : (روزي رسول خدا (ص) هزار باب از علم به رويم گشود كه از هر كدام ، هزار باب ديگر گشوده مي شد. )

 روشن است كه آموزش اين علوم از طريق آموختن معمولي نبود ، بلكه به صورت الهام بر روح وجان حضرت علي (ع) بوده است .   

 

 

اندیشه و تحقیق

1-  آیه 15 سوره شوری را مطالعه کنید و ببینید که این آیه بر کدامیک از قلمروهای رسالت پیامبر دلالت دارد؟

در این آیه عبارت « و امرت لا عدل بینکم » بیانگر آن است که پیامبر اکرم (ص) آمده تا عدل را در جامعه اجرا کند و انجام این وظیفه بدون تشکیل حکومت اسلامی میسر نیست.

2-  نمونه هایی از احکام اجتماعی اسلام را که اجرای آن ها نیازمند تشکیل حکومت است ، بیان کنید؟

قوانین قضایی اسلام ( احکام جزا – دیات- قصاص) خمس زکات – جهاد و تنظیم رابطه با کفار  و بیگانگان

3-  پیامبر اکرم (ص) به عنوان مرجع دینی مسلمانان ، چه کارهایی را انجام می داد؟

پيامبر اكرم (ص) فقط رساننده وحي نبود بلكه وظيفه تعليم وتبيين قرآن كريم را نيز بر عهده داشت تا مردم بتوانند به معارف بلند اين كتاب آسماني دست يابند و جزئيات احكام وقوانين را بفهمند وشيوه عمل كردن به آن را بياموزند. از  اين رو ، گفتار و رفتار پيامبر (ص) اولين ومعتبرترين مرجع علمي براي فهم عميق آيات الهي است و مسلمانان با مراجعه به آن ، به معناي واقعي بسياري از معارف اين كتاب پي مي برند و شيوه انجام دستورات قرآن را مي آموزند . ما هم اكنون ، نماز ، روزه ، حج وبسياري ديگر از وظايف خود را كه كليات آن ها در قرآن كريم آمده ، مطابق گفتار و رفتار رسول خدا (ص) انجام مي دهيم . به راستي كه ايشان اولين و بزرگ ترين معلم قرآن بوده است .

 

نظرات شما عزیزان:

:: موضوعات مرتبط: دینی سال سوم، ،